کارشناسان امور نظامى از آغاز حمله عمومى سپاه على علیه السلام پیروزى را از آن امام مى‏دانستند، زیرا با چشمان خود مى‏دیدند که هر روز وضع جنگ به نفع آن حضرت تغییر مى‏یابد وسپاه معاویه را انهدام ومرگ تهدید مى‏کند. این پیروزى ناشى از عواملى بود که به برخى از آنها اشاره مى‏شود:

1- رهبرى داهیانه وشایسته فرمانده کل قوا، یعنى حضرت على علیه السلام. به سبب همین قیادت نظامى صحیح بود که سپاه معاویه تقریبا دو برابر سپاه امام علیه السلام کشته داد. (در پایان نقل حوادث جنگ صفین آمار کشتگان طرفین را خواهیم نگاشت) .

2- شجاعت‏بى نظیر امام علیه السلام که چشم جهان تاکنون مانند آن را ندیده است. به تعبیر یکى از دشمنان آن حضرت، على علیه السلام باهیچ قهرمانى روبرو نشد مگر اینکه زمین را با خون او سیراب کرد.در پرتو این دلاورى، شر رزم آوران بزرگى از پیش پاى سپاه عراق برداشته شد ورعب شدیدى در جان دشمن نشست وغالبافرار را بر قرار برگزیدند.

3- ایمان وعقیده راسخ سپاه امام علیه السلام به فضیلت وتقوى وخلافت وامامت‏بر حق آن حضرت. آنان که تنصیص الهى را ملاک پیشوایى مى‏دانستند وآنان که انتخاب مهاجران وانصار را معیار خلافت مى‏انگاشتند، همگى، براى نبرد حق با باطل ومبارزه اهل عدل با اهل بغى، به زیر پرچم امام علیه السلام گرد آمده بودند.درحالى که وضع سپاه معاویه به صورت دیگر بود.اگر گروهى به عنوان خونخواهى خلیفه مظلوم در پى معاویه به راه افتاده بودند وبراى او شمشیر مى‏زدند، گروه بى شمارى با اغراض مادى وامیال دنیوى دور او را گرفته بودند وبرخى دیگر نیز به سبب عداوت دیرینه با امام علیه السلام به این راه آمده بودند واین حقیقت از هیچ تاریخنگارى پنهان نیست.

4- وجود چهره هاى معروف ومحبوب امت اسلامى در سپاه امام علیه السلام ; اشخاصى که در بدر واحد وحنین در رکاب پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم به جهاد پرداخته بودند وپیامبر بر صداقت وپاکى آنان شهادت داده بود. از میان آنان مى‏توان عمار یاسر وابو ایوب انصارى وقیس بن سعد وحجر بن عدى وعبد الله بن بدیل و... را نام برد که شک وتردید ویرانگرى در دل بسیارى از سربازان بى غرض ولى ساده دل از سپاه معاویه انداخته بود.

این عوامل وعواملى دیگر سبب شد که معاویه وعقل منفصل او، عمروعاص، شکست‏خود را قطعى ببینند وبراى جلوگیرى از آن دست‏به تلاشهاى مرموزانه بزنند تا چرخ پیروزى نظامى سپاه امام علیه السلام را به گونه‏اى متوقف سازند، از جمله این تلاشها، مکاتبه با سران سپاه على علیه السلام وجلب علاقه آنان به خود وایجاد تفرقه وپراکندگى در سپاه آن حضرت بود.

1- وفادارترین قبایل به امام علیه السلام در نبرد صفین قبیله ربیعه بود.اگر از قبیله مضر نااستوارى مشاهده شد، ولى ربیعه مانند کوه پا برجا بود. وقتى چشم امام علیه السلام به پرچمهاى آنان افتاد پرسید که این پرچمها ازا ن کیست.گفتند: از آن ربیعه است. فرمود:«هی رایات الله. عصم الله اهلها و صبرهم وثبت اقدامهم‏». ⁽¹⁾ یعنى:اینها پرچمهاى خداست. خدا صاحبان آنها را حفظ کند وبه آنان استوارى بخشد وپابرجایشان بدارد.

به امام علیه السلام گزارش رسید که یکى از سران این قبیله به نام خالد بن معمر با معاویه سر وسرى پیدا کرده ونامه یا نامه هایى میان آن دو رد وبدل شده است. امام علیه السلام فورا وى وبزرگان ربیعه را احضار کرد وبه آنان فرمود:شما، اى قبیله‏ربیعه، یاران ولبیک گویان نداى من هستید. به من گزارش رسیده که یکى از یاران شما با معاویه نامه نگارى داشته است. آن گاه رو به خالد کرد وگفت:اگر آنچه از تو به من رسیده است راست‏باشد من تو را مى‏بخشم وامان مى‏دهم، مشروط بر اینکه به عراق وحجاز یا به هرجا که در قلمرو قدرت معاویه نیست‏بروى ودر آنجا زندگى کنى.واگر آنچه که در باره تو گفته شد دروغ است، دلهاى داغ ما را با سوگندهاى اطمینان زاى خود خنک کن. او در همان مجلس سوگند یاد کرد که هرگز چنین نبوده است.یاران او گفتند که اگر این نسبت راست‏باشد او را مى‏کشند،ومردى ازا ن میان به نام زیاد بن حفصه به امام علیه السلام گفت:از خالد به گرفتن سوگندها کسب وثوق کن که به تو خیانت نکند. ⁽²⁾

قرائن گواهى مى‏دهد که وى جزو ستون پنجم معاویه در سپاه امام علیه السلام بود ودر مواقع پیروزى وحتى در لحظاتى که نزدیک بود برخود معاویه دست‏یابند واو را در خیمه‏اش دستگیر کنند فرمان عقب نشینى مى‏داد وسپس کار خود را توجیه مى‏کرد. به نمونه‏اى در این زمینه اشاره مى‏شود.

قبیله ربیعه بخش میسره سپاه امام علیه السلام راتشکیل مى‏داد وفرماندهى آن با عبد الله بن عباس بود. میسره سپاه امام علیه السلام در مقابل میمنه سپاه شام قرار داشت که آن را متنفذترین شخصیت‏شامى به نام ذو الکلاع حمیرى وعبید الله بن عمر رهبرى مى‏کردند. قبیله‏حمیر به فرماندهى ذو الکلاع وعبیدالله سواره وپیاده حمله شدیدى بر میسره سپاه امام علیه السلام آوردند ولى کارى از پیش نبردند. در حمله دوم عبیدالله بن عمر در پیشاپیش سپاه ایستاد ورو به مردم شام کرد وگفت: این طایفه از مردم عراق عثمان را کشته‏اند.اگر آنان را شکست دهید انتقام خود را گرفته‏اید وعلى را نابود کرده‏اید.در این حمله نیز افراد ربیعه، با ثبات خاصى، از خود دفاع کردند وجز افراد ناتوان کسى گام به عقب ننهاد.

تیزبینانى از سپاه امام علیه السلام نظر دادند که وقتى خالد عقب نشینى گروهى از سربازان را دید او نیز به همراه آنان عقب نشینى کرد وخواست ازاین طریق ثابت قدمان از سپاه امام را به عقب نشینى وادار کند، ولى چون ثبات آنان را مشاهده کرد فورا به سوى آنان برگشت وبه توجیه عمل خود پرداخت وگفت:هدف از انصراف این بود که فراریان را به سوى شما بازگردانم. ⁽³⁾

ابن ابى الحدید مى‏نویسد:

مورخان اسلامى مانند کلبى وواقدى اتفاق نظر دارند که او درحمله دوم عمدا فرمان عقب نشینى را صادر کرد تا سپاه امام را در میسره دچار شکست کند، زیرا معاویه به وى قول داده بود که اگر بر سپاه امام پیروز شود تا وقتى خالد زنده است فرمانروایى خراسان با او باشد. ⁽⁴⁾

ابن مزاحم نیز آورده است:

معاویه به خالد پیام داده بود که اگر در این نبرد پیروز شود فرمانروایى خراسان، از آن اوست. خالد فریب معاویه را خورد ولى به آرزوى خود نرسید، زیرا وقتى معاویه زمام امور را به دست گرفت او را به عنوان والى به خراسان گسیل داشت ولى خالد پیش از آنکه به محل‏ماموریت‏خود برسد در نیمه راه هلاک شد. ⁽⁵⁾

سپاه شام به وجود عبید الله بن عمر افتخار مى‏کرد ومى‏گفت:پاکیزه، فرزند پاکیزه با ماست! وعراقیان به وجود محمد بن ابى بکر افتخار مى‏کردند واو را طیب بن الطیب مى‏نامیدند.

بارى، سرانجام نبرد شدید میان حمیر از سپاه شام وربیعه از سپاه امام‏علیه السلام به کشته شدن تعداد زیادى از طرفین منجر گردید وکمترین ضایعه آن این بود:پانصد نفر از سپاه امام‏علیه السلام، در حالى که تا دندان غرق سلاح بودند وجز چشمانشان چیزى از بدن آنان نمایان نبود، گام به میدان نهادند وبه همین کم وکیف از سپاه معاویه به مقابله با آنان برخاستند. پس از نبردى شدید میان این دو گردان، احدى از طرفین به پایگاه خود باز نگشت وهمگى کشته شدند.

در هنگام فاصله گیرى دو سپاه، تلى از جمجمه‏ها پدید آمد که به آن «تل الجماجم‏» مى‏گفتند ودر همین نبرد بود که ذو الکلاع، بزرگترین پشتیبان معاویه وآماده کننده قبیله حمیر براى دفاع از جان او، به دست مردى به نام خندف کشته شد وتزلزل عجیبى در میان حمیریان پدید آمد. ⁽⁶⁾

2- عبید الله بن عمر در شدیدترین لحظات جنگ، به منظور شیطنت وایجاد اختلاف، کسى را به نزد حضرت مجتبى علیه السلام فرستاد و از وى درخواست ملاقات کرد. فرزند امام علیه السلام به اذن آن حضرت با او ملاقات کرد.در ضمن مذاکره، عبید الله به امام مجتبى گفت:پدر تو در گذشته ودر حال خون قریش را ریخته است. آیا تو آماده‏اى که جانشین او باشى وتو را خلیفه مسلمین معرفى کنیم؟ فرزند امام به تندى دست رد بر سینه او زد وآن گاه از طریق علم امامت‏سرانجام نکبتبار عبیدالله را به او خبر داد وگفت: امروز یا فردا تو را کشته مى‏بینم. آگاه باش که شیطان کار زشت تو را در نظرت زیبا جلوه داده است. راوى مى‏گوید:وى همان روز یا روز بعد با هنگ چهار هزار نفرى سبز پوش خود به میدان آمد ودر همان روز به دست هانى بن خطاب از قبیله همدان به هلاکت رسید. ⁽⁷⁾

3- معاویه برادر خود عتبة بن ابى سفیان را، که مرد فصیح وزبان آورى بود، به حضور طلبید وبه او گفت:با اشعث‏بن قیس ملاقات کن و او را به صلح وسازش دعوت نما. او به سوى سپاه امام علیه السلام آمد وبا صداى بلند فرزند قیس را طلبید. به اشعث‏خبر دادند که مردى از سپاه معاویه با تو قصد ملاقات دارد.گفت نام او را بپرسید. وقتى خبر آوردند که او عتبه فرزند ابى سفیان است گفت:او جوان خوشگذرانى است که باید با او ملاقات کرد. به هنگام ملاقات عتبه به اشعث چنین گفت:

اگر بنا بود معاویه با کسى غیر از على ملاقات کند با تو ملاقات مى‏کرد، چه تو در راس مردم عراق وبزرگ یمنیان هستى وداماد عثمان واستاندار او بودى.تو خود را با دیگر فرماندهان سپاه على قیاس مکن، زیرا اشتر کسى است که عثمان را کشته و عدى بن حاتم مردم را به قتل او تحریک کرده وسعید بن قیس همان است که على دیه او را برگردن گرفته است وشریح و زحر بن قیس جز هواى نفس چیزى نمى‏شناسند. تو به عنوان نمک شناسى از اهل عراق دفاع کردى واز روى تعصب با شامیان جنگیدى، به خدا سوگند، مى‏دانید که کار ما وشما به کجا انجامیده است.نمى گویم على را ترک کن ومعاویه را یارى کن، ما تو را به ماندن که صلاح تو وما در آن است دعوت مى‏کنیم.

تاریخ مدعى است که اشعث در نهان سر وسرى با معاویه داشته ومترصد فرصت‏بوده که مسیر جنگ را به نفع او تغییر دهد.

او در آغاز پاسخ خود، از امام علیه السلام ستایش کرد وسخنان عتبه را یک به یک رد کرد، ولى در پایان تلویحا موافقت‏خود را براى پایان دادن به جنگ اعلام نمود وگفت: شما به ماندن وزندگى کردن نیازمندتر از ما نیستید. من در این امر مى‏اندیشم ونظر خود را به خواست‏خدا اعلام مى‏دارم.

وقتى عتبه به سوى معاویه بازگشت واو را از ماوقع آگاه کرد، معاویه خوشحال شد وگفت:وى علاقه خود را به صلح اعلام کرده است. ⁽⁸⁾

4- معاویه به عمروعاص گفت:شخصیت‏سرشناس پس ازعلى، ابن عباس است. او اگر سخن بگوید على با آن مخالفت نمى‏کند. هرچه زودتر چاره‏اى بیندیش که جنگ هستى ما را از بین برد. ما هرگز به عراق نمى‏رسیم مگر اینکه مردم شام نابود شوند.

عمروعاص گفت: ابن عباس فریب نمى‏خورد.اگر بتوان او را فریب داد، على را نیز مى‏توان، اصرار معاویه سبب شد که عمروعاص نامه‏اى به ابن عباس بنویسد ودر پایان نامه شعرى نیز ضمیمه آن سازد. وقتى عمرو نامه وسروده خود را به معاویه نشان داد، معاویه گفت:«لا ارى کتابک على رقة شعرک‏». یعنى:هرگز نامه تو به پایه زلالى شعر تو نیست!

پیر خدعه وفریب در آن نامه ودر ضمن اشعارش، عباس وآل او را ستوده واز مالک نکوهش کرده وسرانجام وعده داده بود که اگر جنگ پایان پذیرد ابن عباس عضو شورایى خواهد بود که به وسیله آن امیر معین مى‏گردد. چون نامه به دست ابن عباس رسید آن را به امام علیه السلام نشان داد. آن حضرت فرمود:خدا فرزند عاص را بکشد; چه نامه فریبنده‏اى است. هرچه زودتر پاسخ آن را بنویس وشعر او را برادرت فضل که شاعر توانایى است پاسخ بگوید.

ابن عباس در پاسخ نامه نوشت:

من مردى بى حیاتر از تو در میان عرب ندیدم. دین خود را به بهاى کمى فروختى ودنیا را مانند گنهکاران بزرگ مى‏شمارى وریاکارانه زهد مى‏ورزى.اگر مى‏خواهى خدا را راضى کنى نخست هواى حکومت مصر را از سر بیرون کن وبه خانه خود باز گرد... على ومعاویه یکسان نیستند، همچنان که مردم عراق وشام نیز یکسان نیستند. من خدا را خواسته‏ام، تو ولایت مصر را. آن گاه اشعارى را که برادر او فضل بر وزن اشعار عمرو سروده بود ضمیمه نامه کرد ونامه را به امام علیه السلام نشان داد. حضرت فرمود: اگر عاقل باشد، دیگر نامه تو را پاسخ نمى‏گوید.

وقتى نامه به دست عمرو رسید آن را به معاویه نشان داد وگفت: تو مرا به نامه نگارى دعوت کردى. اما نه تو را سود بخشید ونه مرا. معاویه گفت:قلب ابن عباس وعلى یکى است وهمگى فرزندان عبد المطلب هستند. ⁽⁹⁾

5- هنگامى که معاویه احساس کرد تحرک سربازان امام علیه السلام بیشتر شده است ودایره محاصره تنگتر مى‏شود ونزدیک است که پایگاه شامیان سقوط کند، تصمیم گرفت که مستقیما به ابن عباس نامه بنویسد ویاد آور شود که این جنگ اخگرى از عداوت بنى هاشم به بنى امیه است و او را از عواقب این کار بترساند. در این نامه ابن عباس را تطمیع کرد وگفت:اگر مردم با تو بیعت کنند، ما به بیعت‏با تو آماده‏ایم.

چون نامه به دست ابن عباس رسید پاسخ مستدل ودندانشکنى به معاویه نوشت، به گونه‏اى که معاویه از نوشتن نامه پشیمان شد وگفت:این نتیجه کار خود من است. دیگر تا یک سال نامه‏اى به او نمى‏نویسم. ⁽¹⁰⁾

منبع:

http://www.hawzah.net/Per/E/do.asp?a=EACHCH.htm

خانواده یاسر از خانواده‏هاى اصیل اسلامى است که در آغاز اسلام همگى به دعوت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم لبیک گفته ودر این راه متحمل شکنجه‏هاى شدید شدند وسرانجام یاسر وهمسرش سمیه جان خود را در راه آیین توحید ودر زیر شکنجه‏هاى ابوجهل وهمفکران او از دست دادند. عمار فرزند جوان آن دو در سایه شفاعت جوانان مکه وابراز انزجار صورى از آیین جدید نجات یافت.خداوند این کار عمار را با آیه زیر بى اشکال اعلام کرد وفرمود:

الا من اکره و قلبه مطمئن بالایمان .(نحل:106)

مگر آن کس که (به گفتن سخن کفر) مجبور گردد، در حالى که قلب او با ایمان آرام است.

وقتى داستان عمار واظهار کفر او به پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم گزارش شد آن حضرت فرمود:نه، هرگز. عمار از سرتا پا سرشار از ایمان است وتوحید با گوشت وخون او عجین شده است. در این هنگام عمار فرا رسید، در حالى که به شدت اشک مى‏ریخت. پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم اشکهاى او را پاک کرد ویاد آور شد که اگر بار دیگر نیز در چنین تنگنایى قرار گرفت اظهار برائت کند. ⁽¹⁾

این تنها آیه‏اى نیست که در باره این صحابى جانباز فرود آمده، بلکه مفسران نزول دو آیه دیگر را نیز در باره او یاد آور شده‏اند. ⁽²⁾ او پس از هجرت پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم به مدینه، ملازم رکاب او شد ودر تمام غزوه‏ها وبرخى از سریه‏ها شرکت جست.پس از درگذشت پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم، با اینکه خلافت رسمى مورد رضایت او نبود، ولى تا آنجا که همکارى با دستگاه خلافت‏به نفع اسلام بود از یارى وهمکارى با آن دریغ نکرد.

نخستین گامى که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم پس از ورود به مدینه برداشت، بناى مسجد بود.عمار در ساختن آن بیش از همه زحمت مى‏کشید وبه تنهایى کار چند نفر را انجام مى‏داد. صداقت وتعهد او به اسلام سبب شده بود که دیگران او را بیش از تواناییش به کار وادار کنند. روزى عمار شکایت آنان را به حضور پیامبر برد وگفت: این گروه مرا کشتند.پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم در آن هنگام کلام تاریخى خود را گفت که در قلوب همه حاضران نشست، فرمود:

«انک لن تموت حتى تقتلک الفئة الباغیة الناکبة عن الحق، یکون آخر زادک من الدنیا شربة لبن‏». ⁽³⁾

تو نمى‏میرى تا وقتى که گروه ستمگر ومنحرف از حق تو را بکشد. آخرین توشه تو از دنیا جرعه‏اى شیر است.

این سخن در میان یاران پیامبر منتشر شد وسپس دهان به دهان انتقال یافت وعمار از همان روز در میان مسلمانان مقام موقعیت‏خاصى پیدا کرد، بالاخص که پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم او را به مناسبتهایى مى‏ستود.

در نبرد صفین انتشار خبر شرکت عمار در سپاه امام علیه السلام دلهاى فریب خوردگان سپاه معاویه را لرزاند وبرخى را بر آن داشت که در این مورد به تحقیق بپردازند.

سخنرانى عمار

عمار در هنگامى که تصمیم گرفت گام به میدان نهد در میان یاران امام -علیه السلام برخاست وسخن خود را چنین آغاز کرد: بندگان خدا، به نبرد قومى برخیزید که انتقام خون کسى را مى‏خواهند که به خویش ستم کرد وبر خلاف کتاب خدا حکم نمود واو را گروه صالح، منکر تجاوز، آمر به معروف کشتند. ولى گروهى که دنیاى آنان در قتل او به خطر افتاد زبان به اعتراض گشودند وگفتند که چرا او را کشتند.در پاسخ گفتیم که به سبب کارهاى بدش کشته شد.گفتند:او کار خلافى انجام نداد! آرى، از نظر آنان، عثمان کارى بر خلاف انجام نداد. دینارها در اختیار آنان نهاد وخوردند وچریدند. آنان خواهان خون او نیستند، بلکه لذت دنیا را چشیده‏اند وآن را دوست دارند ومى‏دانند که اگر در چنگال ما گرفتار شوند ازآن خوردنیها وچریدنیها باز خواهند ماند.

خاندان امیه در اسلام پیشگام نبوده‏اند تا از این جهت‏شایسته فرمانروایى باشند. آنان مردم را فریفتند وناله «امام ما مظلومانه کشته شد» سر دادند تا بر مردم ظالمانه حکومت وسلطنت کنند. این حیله‏اى است که از طریق آن به آنچه که مى‏بینید رسیده‏اند. اگر چنین خدعه‏اى به کار نمى‏بردند دو نفر هم با آنان بیعت نمى‏کرد وبه یاریشان برنمى‏خواست. ⁽⁴⁾

عمار این سخنان را گفت وبه سوى میدان روانه شد ویاران او به دنبالش به راه افتادند. وقتى خیمه عمروعاص در چشم انداز او قرار گرفت وفریاد برداشت که:دین خود را در مقابل حکومت مصر فروختى.واى بر تو، این نخستین بار نیست که بر اسلام ضربه زدى. وچون چشم او به قرارگاه عبید الله بن عمر افتاد فریاد زد:خدا تو را نابود سازد.دین خود را به دنیاى دشمن خدا واسلام فروختى. وى در پاسخ گفت:نه، من قصاص خون شهید مظلوم را مى‏خواهم.عمار گفت:دروغ مى‏گویى.به خدا سوگند، مى‏دانم که تو هرگز خواهان رضاى خدا نیستى. تو اگر امروز کشته نشوى فردا مى‏میرى.بنگر که اگر خدا بندگان خود را با نیت آنان کیفر وپاداش دهد نیت تو چیست. ⁽⁵⁾

آن گاه، در حالى که گرداگرد او را یاران على علیه السلام گرفته بودند، گفت:خدایا تو مى‏دانى که اگر بدانم رضاى تو در این است که خود را در این دریا بیفکنم مى‏افکنم. اگر بدانم رضاى تو در این است که لبه شمشیر را بر شکم قرار دهم وبر آن خم شوم که از آن طرف به در آید چنین خواهم کرد.خدایا مى‏دانم ومرا آگاه ساختى که امروز عملى که تو را بیش از هرچیز راضى سازد جز جهاد بااین گروه نیست، واگر مى‏دانستم که جز این عمل دیگرى هست آن را انجام مى‏دادم. ⁽⁶⁾

واکنش شرکت عمار در سپاه امام (ع)

شخصیت عمار وسوابق انقلابى او امرى نبود که بر اهل شام پوشیده باشد. گفته پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم در باره او عالمگیر شده بود.آنچه بر مردم شام تا حدودى پوشیده بود شرکت عمار در سپاه امام علیه السلام بود. وقتى خبر شرکت احتمالى او در سپاه على علیه السلام به درون سپاه شام نفوذ کرد، کسانى که تحت تاثیر تبلیغات مسموم معاویه قرار گرفته بودند در صدد تحقیق بر آمدند. یکى از این افراد شخصیت معروف یمنى ذوالکلاع بود که در بسیج کردن قبایل حمیرى به سود معاویه فوق العاده مؤثر بود. اکنون نور حق بر قلب او تافته بود ومى‏خواست‏حقیقت را دریابد. لذا تصمیم گرفت‏با ابونوح، یکى از سران قبیله حمیر، که در کوفه سکنى داشت ودر سپاه امام علیه السلام شرکت کرده بود، تماس بگیرد. از این جهت، ذوالکلاع خود را به صف مقدم سپاه معاویه رسانید واز آنجا فریاد زد:

مى خواهم با ابو نوح حمیرى از تیره کلاع سخن بگویم.

ابونوح با شنیدن این فریاد جلو آمد وگفت:تو کیستى؟ خود را معرفى کن.

ذوالکلاع:من ذوالکلاعم. درخواست مى‏کنم نزد ما بیا.

ابونوح: به خدا پناه مى‏برم که تنها به سوى شما بیایم، مگر با گروهى که در اختیار دارم.

ذوالکلاع:تو در پناه خدا ورسول او ودر امان ذوالکلاع هستى.من مى‏خواهم در باره موضوعى با تو سخن بگویم.از این رو،تنها از صف بیرون بیا ومن نیز تنها بیرون مى‏آیم ودر میان دو صف با هم سخن مى‏گوییم.

هر دو از صفوف خود جدا شدند ودر میان دو صف با هم به مذاکره پرداختند.

ذوالکلاع:من به این جهت تو را دعوت کردم که در گذشته (در دوران حکومت عمر بن الخطاب) از عمروعاص حدیثى شنیده‏ام.

ابونوح:آن حدیث چیست؟

ذوالکلاع:عمروعاص گفت که رسول خدا فرمود: اهل شام واهل عراق با هم روبرو مى‏شوند، حق وپیشواى هدایت در یک طرف است وعمار نیز با آن طرف خواهد بود.

ابونوح: به خدا سوگند که عمار با ماست.

ذوالکلاع:آیا در جنگ با ما کاملا مصمم است؟

ابونوح:بلى، سوگند به خداى کعبه که او در نبرد با شما از من مصممتر است. و اراده شخص من این است که‏اى کاش همه شما یک نفر بودید وهمه را سر مى‏بریدم وپیش از همه از تو آغاز مى‏کردم، در حالى که تو فرزند عموى من هستى.

ذوالکلاع:چرا چنین آرزویى دارى، در حالى که من پیوند خویشاوندى را قطع نکرده‏ام وتو را از اقوام نزدیک خود مى‏دانم ودوست ندارم تو را بکشم.

ابونوح: خدا در پرتو اسلام یک رشته از پیوندها را بریده وافراد از هم گسسته را به هم پیوند داده است. تو ویاران تو پیوند معنوى خود را با ما گسسته‏اید. ما بر حق وشما بر باطل هستید، به گواه اینکه سران کفر واحزاب را یارى مى‏کنید.

ذوالکلاع:آیا آماده‏اى که با هم به درون صفوف شام برویم؟من به تو امان مى‏دهم که در این راه نه کشته شوى ونه چیزى از تو گرفته شود ونه ملزم به بیعت گردى، بلکه هدف این است که عمروعاص را از وجود عمار در سپاه على آگاه سازى، شاید خدا میان دو لشکر صلح وآرامش پدید آورد.

ابونوح: من از مکر تو ویاران تو مى‏ترسم.

ذوالکلاع:من ضامن گفتار خود هستم.

ابونوح رو به آسمان کرد وگفت:خدایا تو مى‏دانى که ذوالکلاع چه امانى به من داد.تو از آنچه در دل من است آگاه هستى; مرا حفظ کن. این را گفت وبا ذوالکلاع به سوى سپاه معاویه گام برداشت. وقتى به مقرعمروعاص ومعاویه نزدیک شد مشاهده کرد که هر دو مردم را به جنگ تحریک مى‏کنند.

ذوالکلاع رو به عمروعاص کرد وگفت:آیا مایلى با مردى خردمند وراستگو در باره‏عمار یاسر مذاکره کنى؟

عمروعاص:آن شخص کیست؟

ذوالکلاع اشاره به ابونوح کرد وگفت: او پسر عموى من و از اهل کوفه است.

عمروعاص رو به ابونوح کرد وگفت:من درچهره تو نشانه‏اى از ابوتراب مى‏بینم.

ابونوح:بر من نشانه‏اى از محمد صلى الله علیه و آله و سلم ویاران اوست وبر چهره تو نشانه‏اى از ابوجهل وفرعون است. در این هنگام ابوالاعور، یکى از فرماندهان سپاه معاویه برخاست وشمشیر خود را کشید وگفت:این دروغگو را که نشانه‏اى از ابوتراب بر او هست‏باید بکشم که تا این حد جرات دارد که در میان ما به ما دشنام مى‏دهد.

ذوالکلاع گفت: سوگند به خدا، اگر دست‏به سوى او دراز کنى بینى تو را با شمشیر خرد مى‏کنم. این مرد پسر عموى من است وبا امان من وارد این جرگه شده است. او را آورده‏ام تا شما را در باره عمار، که پیوسته پیرامون آن به جدال برخاسته‏اید، آگاه سازد.

عمروعاص: تو را به خدا سوگند مى‏دهم که راست‏بگویى.آیا عمار یاسر در میان شماست.

ابونوح:پاسخ نمى‏گویم مگر اینکه از علت این سؤال آگاه گردم. در حالى که گروهى از یاران پیامبر با ما هستند که همگى در نبرد با شما مصمم‏اند.

عمروعاص:از پیامبر شنیدم که عمار را گروه ستمگر مى‏کشد و بر عمار شایسته نیست که از حق جدا گردد وآتش بر او حرام است.

ابونوح: به خدایى که جز او خدایى نیست‏سوگند که او با ماست واو بر قتال با شما آماده است.

عمروعاص:او آماده‏نبرد با ماست؟!

ابونوح:بلى، سوگند به خدایى که جز او خدایى نیست که در نبرد جمل به من گفت که ما بر اصحاب جمل پیروز مى‏شویم ودیروز به من گفت:اگر شامیان بر ما هجوم بیاورند وما را به سرزمین «هجر» برانند دست از نبرد بر نمى‏داریم، زیرا مى‏دانیم که ما بر حق وآنان بر باطلند وکشتگان ما در بهشت وکشتگان آنان در دوزخ‏اند.

عمروعاص: مى‏توانى کارى انجام دهى که من با عمار ملاقات کنم؟

ابونوح:نمى دانم، ولى کوشش مى‏کنم که این ملاقات انجام بگیرد. ازاین جهت، از آنان جدا شد ودر میان سپاه امام علیه السلام به سوى نقطه‏اى که عمار در آنجا بود رهسپار گردید وسرگذشت‏خود را از آغاز تا پایان براى او شرح داد وافزود که یک گروه دوازده نفرى که عمروعاص یکى از آنهاست مى‏خواهند با تو ملاقات کنند.

عمار آمادگى خود را براى ملاقات اعلام کرد. سپس گروهى که همگى سواره نظام بودند به آخرین نقطه از سپاه امام حرکت کردند ومردى به نام عوف بن بشر از گروه عمار جدا شد وخود را به قلمرو سپاه شام رسانید وبا صداى بلند گفت: عمروعاص کجاست؟ گفتند:اینجاست. عوف جایگاه عمار را نشان داد. عمرو درخواست کرد که عمار به سوى شام حرکت کند. عوف پاسخ داد که از حیله وخدعه شما در امان نیست. سرانجام قرار شد که هر دو نفر، در حالى که آن دو را گروهى حمایت کنند، در میان دو خط به مذاکره بپردازند، هر دو گروه به سوى نقطه مورد توافق حرکت کردند ولى احتیاط را از دست ندادند وبه هنگام پیاده شدن دستهایشان در حمایل شمشیرها قرار داشت. عمرو، به هنگام دیدار عمار، با صداى بلند به گفتن شهادتین آغاز کرد تا از این طریق علاقه خود را به اسلام ابراز دارد. ولى عمار فریب او را نخورد وفریاد کشید:ساکت‏شو، تو در حیات پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم وپس از او، آن را ترک کردى، اکنون چگونه به آن شعار مى‏دهى؟ عمروعاص با بى‏شرمى گفت:عمار، ما براى این مسئله نیامده‏ایم. من تو را مخصلترین فرد در این سپاه یافتم وخواستم بدانم که چرا با ما جنگ مى‏کنید، در حالى که خدا وقبله وکتاب همه‏ما یکى است.

عمار پس از گفتگوى کوتاهى گفت: پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم به من خبر داده است که من با پیمانشکنان و منحرفان از راه حق نبرد خواهم کرد. با پیمانشکنان نبرد کردم و شما همان منحرفان از راه حق هستید و اما نمى‏دانم خارجان از دین را درک مى‏کنم یا نه. سپس رو به عمرو کرد وگفت: اى عقیم، تو مى‏دانى که پیامبر در باره على گفت که: «من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه‏».

مذاکرات هر دو گروه، پس از گفتگویى پیرامون قتل عثمان به پایان رسید وهر دو از هم فاصله گرفتند وبه مراکز خود بازگشتند. ⁽⁷⁾

از این ملاقات روشن شد که آنچه که عمروعاص نمى‏خواست کسب آگاهى از شرکت عمار در سپاه امام علیه السلام بود، زیرا او سران سپاه على علیه السلام را به خوبى مى‏شناخت ولذا به تسلیم در برابر منطق عمار به جدال وجنجال پرداخت ومسئله قتل عثمان را به میان کشید تا از او اقرار بگیرد که در قتل خلیفه دست داشته است واز این طریق شامیان ناآگاه را به شورش وادارد. البته معاویه وعمروعاص شانس آوردند که ذوالکلاع قبل از عمار به قتل رسید، چه اگر بعد از شهادت عمار یاسر او زنده بود دیگر عمروعاص نمى‏توانست‏با حرفهاى بى اساس خود او را فریب دهد وخود او در میان سپاه شام مشکل بزرگى براى معاویه وعمروعاص مى‏شد. لذا پس از کشته شدن ذوالکلاع وشهادت عمار یاسر، عمروعاص خطاب به معاویه گفت:من نمى‏دانم به قتل کدام یک ازا ن دو باید خوشحال شوم، به قتل ذوالکلاع یا عمار یاسر؟ به خدا قسم اگر ذوالکلاع بعد از قتل عمار یاسر زنده مى‏بود تمام اهل شام را به جانب على علیه السلام بازمى گرداند. ⁽⁸⁾

منبع:

http://www.hawzah.net/Per/E/do.asp?a=EACHCI.htm